Το Μοναστήρι της Παναγίας Δήμιοβα στη Μεσσηνία..

Ανατολικά του κεντρικού Ταϋγέτου και κοντά στην Καλαμάτα, πάνω από το χωριό που σήμερα ονομάζεται Ελαιοχώρι (μέχρι και σήμερα είναι γνωστό με την παλιά του ονομασία Γιάννιτσα), βρίσκεται η μονή Δήμιοβας. Μέσα σε ένα μαγευτικό περιβάλλοντα χώρο γεμάτο έλατα και πεύκα, με άπλετη θέα και ευλαβική ησυχία, ορθώνεται κάτασπρη η πολύπαθη μονή, που εκτός από μονή Δήμιοβας αναφέρεται και πολλές φορές ως Ντίμιοβα, Τίμιοβα, Τίνοβα, Ντιμόνοβο και Ντιμόνοβο. Το όνομά της είναι σλαβικής προελεύσεως και σημαίνει «κροκοτόπι», δηλαδή τόπο όπου ανθίζει το φυτό «Κρόκος», από το οποίο παράγεται η κίτρινη βαφική ύλη «Ζαφορά».

Η Μονή Δήμιοβας κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην ευλάβεια των κατοίκων της Καλαμάτας και της περιοχής της Αβίας. Ακόμη και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, πλήθη προσκυνητών ανέβαιναν τα φαράγγια και τα πρόβουνα αυτά του Ταϋγέτου, την παραμονή της Παναγίας για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Η σημερινή μονή αποτελεί κτίσμα των πρώτων δεκατιών του 17ου αιώνα, και μέσα του βρίσκεται ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος τοιχογραφήθηκε το έτος 1663 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίκεται εντός. Το 1770 η μονή πυρπολήθηκε από τους Τούρκους, και ακόμη και σήμερα είναι εμφανή τα σημάδια της πυρπόλησης στις τοιχογραφίες του ναού. Ο ναός είναι φημισμένος για τη θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου, η οποία επανήλθε στο ναό το 1837, όταν και αποκαταστάθηκαν οι κυριότερες ζημιές.

Κάτω από τη μονή Δήμιοβας βρίσκεται και ο Πύργος του Ρήγα, καταφύγιο των πολιορκούμενων μοναχών κατά τις επιδρομές, ο οποίος υπέστη σημαντικές ζημιές κατά τον τελευταίο μεγάλο σεισμό της Καλαμάτας.

Η ιστορία της Μονής

Η παράδοση θέλει τη μονή Δήμιοβας να έχει χτιστεί επί Λέοντος του Ισαύρου, εικονομάχου. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, κατά την ίδια παράδοση, χτυπήθηκε από τον αδελφό του αυτοκράτορα – πράξη αντιεικονολατρική – και από την εικόνα έτρεξε θερμό αίμα, που επιβεβαιώθηκε με την ανάλυση από τον καθηγητή Λάνδερερ. Για τη μονή όμως, πέρα από την παράδοση, δεν υπάρχει καμία μαρτυρία ότι έχει τόσο παλιά ιστορία, και τα ίχνη της εμφανίζονται κατά τον 15ο αιώνα.

Την εικόνα της Παναγίας αυτής, ο Καλοκύρης κατατάσσει στον τύπο της «ελεούσης» και θεωρεί έργο του τέλους του 16ου ή των αρχών του 17ου αιώνα. Ο Ξενογιάννης την αποδίδει στον τύπο της «Γλυκοφιλούσης», και μη συμφωνόντας με τη χρονολόγηση του Καλοκύρη τη θεωρεί έργο πολύ προγενέστερο του 16ου αιώνα, χωρίς να υποβάλλει ορισμένο χρόνο.

Η ιστορία της Μονής Δήμιοβας, από όσα είναι γνωστά, είναι πολύπαθη. Ο ναός υπήρχε και λειτουργούσε σε ακμή κατά τον 15ο αιώνα, όταν τα κελιά πυρπολήθηκαν το 1463 από τους Τούρκους κατά τον Τουρκοενετικό πόλεμο. Μετά την καταστροφή αποκαταστήθηκε το κτίριο της μονής, ενώ το 1663 έγινε εκ βάθρου ανακαίνιση, οπότε και τοιχογραφήθηκε ο ναός. Όμως, ακολούθησε και άλλη μεγάλη καταστροφή το 1770, κατά την περίοδο των «Ορλωφικών». Οι Ρώσσοι αξιωματικοί Θεόδωρος και Αλέξιος Ορλώφ έφτασαν στην Πελοπόννησο με μικρή ναυτική δύναμη για να κυρήξουν επανάσταση κατά των Τούρκων. Η κίνηση αυτή απέτυχε, με αποτέλεσμα να υποστούν οι κάτοικοι της Πελοποννήσου σφαγές και τρομερές καταστροφές, ανάμεσά τους και η καταστροφή της μονής Δήμιοβας.

Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821, η μονή Δήμιοβας μαζί με τις μονές Βελανιδιάς και Προφήτη Ηλία αποτέλεσαν τόπο συνάντησης των αγωνιστών Γρηγόριου Δικαίου Παπαφλέσσα, Κολοκοτρώνη, Αναγνωσταρά, Νικηταρά και άλλων, ενώ εδώ είχε σχεδιασθεί η απελευθέρωση της Καλαμάτας την 23η Μαρτίου 1821.

Κατά το έτος 1834 η Αντιβασιλεία του Μάουρερ διέλυσε τη Μονή, μαζί με άλλες, αφαιρόντας όλα τα ιερά σκεύη, ιερά άμφια, αναθήματα και αφιερώματα. Οι απεσταλμένοι υπάλληλοι του κράτους επιχείρησαν να αφαιρέσουν κα τη θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου, αλλά οι κάτοικοι των Γιαννιτσάνικων (σημερινό Ελαιοχώρι) αγανάκτησαν, πήραν πίσω την εικόνα και την τοποθέτησαν ξανά στο ναό.

Η ανασύσταση της μονής έγινε επί της Βασιλείας του Όθωνα το έτος 1838, μετά από απαίτηση των κατοίκων της περιοχής.

Οι περιπέτειες της μονής συνεχίσθηκαν κατά την Γερμανική κατοχή, όταν ο Ηγούμενος και οι Μοναχοί εγκατέλειψαν τη μονή για λόγους προσωπικής ασφάλειας. Στις 5 Ιανουαρίου 1948 ένα μέρος της μονής πυρπολήθηκε από αγνώστους και για άγνωστο λόγο, πυρκαγιά την οποία πρόλαβαν να σβήσουν οι κάτοικοι.

Η Μονή Δήμιοβας, υπήρξε ανδρική μέχρι το 1960, όταν και μετατράπηκε σε γυναικεία με απόφαση του Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομου Δασκαλάκη.

Κατά τα έτη 1968-1969 έγινε ριζική ανακαίνιση της Μονής από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Θέμελη.

Ιστορικές πληροφορίες για τη Μονή Δήμιοβας υπάρχουν στον «Κώδικα της Υπεραγίας Θεοτόκου Ντίμιοβας – Ανακαινισθέν εις έτους αψιθ’», που φυλάσσεται στο Επισκοπείο της ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας, όπου υπάρχουν καταχωρήσεις από το έτος 1664 μέχρι το έτος 1851.

Η αρχιτεκτονική της Μονής

Ο ναός της Δήμιοβας βρίσκεται στο μέσο ενός τετράπλευρου χώρου που σχηματίζουν γύρω του τα κελιά, στο κλασσικό σχήμα του περιβόλου. Το «διαβατικό» της μονής, θολωτό μήκους 5,20 μ., διανοίγοντας το παχύ τείχος του περιβόλου, οδηγεί στην αυλή και εμπρός στο ναό (8×8,70μ.)

Είναι σχήματος εγγεγραμμένου σταυρού με τρούλλο, τρίκλιτος, και χωρίζεται κατά μήκος με δύο τοίχους: στη δυτική πλευρά οι τοίχοι διαλύονται με δύο τοξωτά ανοίγματα. Η κόγχη του ιερού είναι ημικυκλική και εξέχει, ενώ οι δύο μικρότερες του διακονικού και της πρόθεσης ανοίγονται στο πάχος του τοίχου. Το βόρειο κλίτος ήταν αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θετόκου, το νότιο στη μνήμη του Ιωάννου Προδρόμου, το μεσαίο στην κοίμηση της Θεοτόκου. Η κύρια είσοδος του ναού βρίσκεται στο μέσο της δυτικής πλευράς. Η τέχνη του ζωγράφου Δαμασκηνού ιερομονάχου, έχει αδυναμίες, σε σύγκριση με την τέχνη των σύγχρονών του αγιογράφων: στο σχέδιο, στην πλαστικότητα των μορφών, στην πτυχολογία, στο χρώμα. Η σχηματοποίηση προσπαθεί να καλύψει αυτές τις τεχνικές αδυναμίες, και ξηραίνει την ενάργεια, αλλά και την έκφραση των μορφών. Ωστόσο, σαν σύνολο εικονογραφημένο μεταδίδει, σαν μια απλή δέηση, αυτή την παράδοση, τη μεταβυζαντινή, που τόσο λαμπρά της επιτευγματα θα δώσει ακόμα ο 17ος αιώνας.